Voorlezen begint met Erwaseens

Voorlezen begint met Erwaseens

Succesverhaal: woordeloze prentenboeken zijn allesbehalve waardeloos!

Als kind was Monkie (1989) van Dieter Schubert één van mijn favoriete prentenboeken zonder woorden. Ik had ook een karretje voor mijn knuffel gemaakt, en wilde mijn aapje overal mee naartoe nemen. Ik ‘las’ het steeds weer, samen met mijn ouders, of zelf. En elke keer weer was ik zó blij dat het aapje weer terug bij het kindje kwam. Wat een opluchting!

prentenboek-zonder-woorden

Monkie valt in de categorie ‘stille prentenboeken’. Stille prentenboeken? Boeken zijn toch altijd stil? Deze term is eigenlijk een té letterlijke vertaling vanuit het Engels, waar ‘silent books’ wel echt een begrip is.* In het Nederlandse taalgebied spreekt men van woordeloze prentenboeken, of gewoon prentenboeken zonder woorden.

prentenboeken-zonder-woorden-2
prentenboeken-zonder-woorden-3
prentenboeken-zonder-woorden-4

Avontuur, reis of zoeken

In woordeloze prentenboeken wordt het verhaal visueel verteld. In mijn zoektocht naar dit soort prentenboeken heb ik verschillende soorten kunnen ontdekken.

Woordeloze prentenboeken:

  • met een duidelijk avontuur of verhaal, zoals Op reis (2014) van Aaron Becker, en de vervolgverhalen van dezelfde illustrator: Terug en Zoektocht. Ook Reis naar de maan (2020) van John Hare is een goed voorbeeld. Persoonlijk vind ik Chalk (2010) van Bill Thomson (en ook Fossil (2013) en Typewriter (2016) van dezelfde illustrator) prachtig. Deze schitterende boeken zijn helaas niet in Nederland te verkrijgen. maar in dit filmpje kun je Chalk in elk geval wel ‘lezen’.

 

  • waarin je een reis van iets of iemand volgt, zoals Eiland (2018) van Mark Janssen, De gele ballon (2003) van Charlotte Dematons en De paraplu (2010) van Ingrid en Dieter Schubert. Je kunt een hele hoop woordeloze prentenboeken vinden in deze categorie. Zo zijn er ook nog: Aap op straat (2018) en Boem! (2010) van Leo Timmers en Flotsam (2006) van David Wiesner.

 

  • die de lezer uitnodigen om te kijken en te zoeken, zoals Zonnige Zomer (2006) van Rotraut Susanne Berner (in deze serie vind je ook: Het is herst, Wat een winter en Leve de lente!) en Het grote taartenboek (waarin alle ‘taarten’-verhalen zijn gebundeld) (2010) van Thé Tjong Khing en ook Alfabet (2018) van Charlotte Dematons.

Natuurlijk valt er in verhalende woordeloze prentenboeken ook heel veel te zien en te zoeken, en in de kijk-en zoekboeken kun je verschillende door elkaar lopende verhaallijnen ontdekken. Het woordeloze boek De Aankomst (2008) van Shaun Tan bijvoorbeeld is verhalend, avontuurlijk, een reis én er valt heel veel visueel te ontdekken. Ik moet er wel bij zeggen dat dit voor wat oudere lezers geschikt is, minstens acht jaar.

Er zijn nog veel meer boeken zonder woorden te vinden. Als je, net als ik, er geen genoeg van kan krijgen, gebruik dan de zoekfunctie van de website www.boekenzoeker.be. Bij ‘soort’ vink je “boeken zonder woorden” aan, en voilá! een prachtige selectie woordeloze boeken komt dan ineens tevoorschijn!

De waarde van woordeloze prentenboeken

In het pas uitgekomen boek Zo maak je een lezer (2021) van Pamela Paul en Maria Russo, stellen de schrijvers dat “woordeloze prentenboeken een fantastische manier [zijn] om de visuele geletterdheid van je kind te ontwikkelen en het beelden te laten ontcijferen om een verhaal te begrijpen of bepaalde informatie te krijgen.” In The Read-Aloud Handbook (Jim Trelease, 8e editie, 2019) zijn de schrijvers van mening dat woordeloze prentenboeken ontzettend interactief zijn en gebruikt kunnen worden voor de algemene taalontwikkeling, ontwikkeling van denkvaardigheden, creatie van verhalen en het hervertellen van verhalen. Zij menen dat dit soort boeken het kind onder anderen helpt om een gevoel te krijgen voor de structuur en opbouw van een verhaal, details te kunnen ontdekken, gevolg-en-oorzaak te herkennen, en verhaal voorspellingen te doen. Genoeg redenen dus om dit soort prentenboeken aan te bieden aan jouw voorleeskind! Daarbij is het natuurlijk ook gewoon genieten van deze kunstwerken vol visuele kadootjes!

 

Hoe lees je een boek zonder woorden voor?

Maar ja, als er geen woorden in het prentenboek staan, hoe lees je die dan voor? In The Read-Aloud Handbook (8e editie, 2019) geven ze handige tips. Begin met het ontdekken van elke illustratie, op elke pagina. Wat zie je? Wat gebeurt er? Wat zal er straks gebeuren? Dan kijk je naar het prentenboek als een geheel: Kunnen jullie een verhaal ontdekken? Hoe voelen de personages zich? Wat denken ze? Hoe weet je dat? De schrijvers benadrukken dat er ruimte is voor verschillende interpretaties. Dat sluit aan bij wat er in Zo maak je een lezer (2021) gezegd wordt hierover; “Je kunt het verhaal ook eindeloos hervertellen, aanpassen, verrijken, afstemmen op het humeur van je kind, zijn leeftijd, wat voor dag het is.” Dus hoe lees je een boek zonder woorden voor? Eigenlijk niet. Je leest en bekijkt het samen, je interpreteert en creëert het verhaal samen. En elke keer, want er komt zeker een volgende keer, ontdekken jullie weer iets nieuws!

 

Eigenlijk mooier

Toen ik laatst in Nederland was, op zoek naar boeken, kwam ik Het Fluisterboek (2015) van Pamela Zagarenski tegen. Het is een prentenboek met woorden, maar het gaat over een meisje dat een boek te leen krijgt van haar juf. Onderweg naar huis verdwijnen alle woorden uit het boek. Eenmaal thuis aangekomen, ontdekt het meisje dat dit boek geen woorden heeft. Hoe kan ze dat nou lezen? Het was een teleurstelling, maar het boek fluistert haar moed in. “Je kunt de woorden zelf kiezen,” zegt het boek, “Je kunt de verhalen zelf verzinnen.” Samen met het meisje ontdek je rijke illustraties vol verhalen. Aan het einde van het verhaal, geeft het meisje het boek weer terug aan haar juf. Ze vertelt wat er gebeurt was. Uiteindelijk zegt ze, “Maar ik vond het een heel mooi boek, zonder woorden was het misschien nog wel mooier dan met…” En wie weet is dat jullie ervaring ook wel!

*) Kijk maar eens op het blog van Brightly; Raise Kids Who Love to Read, bijvoorbeeld deze post. Of op het WorldKidLit blog, en specifiek deze post. Er wordt zelfs een “Silent Book Contest” gehouden. Je kunt hier meer over lezen.

Fleur is bibliotheekjuf op een internationale school in Zweden. Ze leest voor. Heel vaak. Alle groepen 1 t/m 7 komen één keer per week naar de schoolbieb om te worden voorgelezen. Zo hoopt Fleur bij te dragen aan meer leesplezier, thuis en op school. Lees meer over haar belevenissen op de ISGR Library Blog. Voor haar eigen verhaal- en vertaalavonturen kun je terecht op www.exlibrisfleur.com

Andere blog berichten

Lekkere leesplekken

Lekkere leesplekken

Waar lees jij het liefst?Als je deze  blogs de afgelopen twee jaar een beetje hebt gevolgd, weet je inmiddels het wie, wat, wanneer, waarom en hoe van het voorlezen. We hebben het uitgebreid gehad over de voorlezers en de jonge luisteraars/lezers (wie) in de context...

Reeksen om lekker te lezen

Reeksen om lekker te lezen

Reeksen om lekker te lezen!“Wanneer komt Ninja Kid 7 uit?” vraagt mijn zoon op hetzelfde moment dat hij Ninja Kid 6 dichtslaat. “Dat weet ik niet,” antwoord ik, “Dat zoek ik zo wel even op.* Maar deel 6 was in elk geval het laatste deel bij de bieb.” “Dan ga ik verder...